Nieuwe aanpak witwassen

Balans tussen lastenverlichting en effectieve bestrijding

Het financiële stelsel in Nederland is vitaal voor de economie, maar mag niet worden misbruikt door criminelen voor witwaspraktijken. Poortwachters, zoals banken en notarissen, spelen een cruciale rol in de bestrijding hiervan door middel van cliëntenonderzoek, monitoring van transacties, en het melden van ongebruikelijke transacties bij de FIU-Nederland.

Echter, in de afgelopen jaren is de anti-witwasaanpak in Nederland, met name bij banken, doorgeslagen. Dit heeft geleid tot disproportionele maatregelen en onnodige lasten voor bonafide burgers en ondernemers. Zowel de sector als de toezichthouders erkennen dat de aanpak is doorgeslagen en werken actief aan verbetering.

Het kabinet introduceert daarom een nieuwe anti-witwasaanpak met twee overkoepelende en elkaar aanvullende hoofddoelen:

Lasten verlagen voor bonafide ondernemers en burgers.
Barrières verhogen voor criminelen.

De kern van deze nieuwe aanpak is een verbeterde toepassing van de risicogebaseerde benadering. Dit houdt in dat de diepgang van het cliëntenonderzoek en de monitoring moet worden afgestemd op het werkelijke risico. Bij lagere risico's zijn minder diepgaande controles nodig, wat de lasten verlicht en bijvoorbeeld het openen van een bankrekening kan vereenvoudigen. Het nieuwe Europese AML-pakket, dat vanaf juli 2027 van kracht wordt, biedt een belangrijk moment om deze risicogebaseerde benadering duidelijk neer te zetten en regels te harmoniseren.

De nieuwe aanpak omvat diverse concrete maatregelen:

1. Lagere lasten voor ondernemers en burgers:

Lastenluwe implementatie AML-pakket: Waar mogelijk wordt gekozen voor opties die de minste uitvoeringslasten voor poortwachters met zich meebrengen. Dit omvat bijvoorbeeld het niet invoeren van een algemene registratieplicht voor alle poortwachters, maar het verbeteren van bestaande registers.
Risicogebaseerd toezicht en werken: Toezichthouders zullen meer risicogebaseerd toezicht houden, en poortwachters moeten zich meer richten op de hoge risico's en minder op de lage. Er wordt gewerkt aan een betere toepassing van standaarden voor cliëntenonderzoek, ook voor PEP's (politiek prominente personen).
Verbeteren gegevensdeling: Meer ruimte en gebruik van veilige gegevensdeling om risico's efficiënter te identificeren en dubbele vragen aan klanten te voorkomen. Maatregelen omvatten: Internationale pilot voor grensoverschrijdende gegevensdeling. Aansluiten van banken op de Basisregistratie Persoonsgegevens (BRP). Stimuleren van digitale ID-bewijzen. Onderzoek naar gegevensdeling tussen opsporingsdiensten en poortwachters.
Goed werkend UBO-register: Verbeteringen om het register betrouwbaarder en bruikbaarder te maken, terwijl de privacy wordt beschermd. Dit omvat: Betere privacybescherming en beperking van toegang tot het register. KVK gaat UBO-informatie vaker en beter verifiëren, met focus op hoogrisicosituaties. Meldplicht voor kleine onnauwkeurigheden wordt proportioneler. Mogelijkheid tot aantekeningen bij financiële sancties. Verkennen van toegang voor poortwachters tot meer UBO-informatie.
Gerichte communicatie: De maatschappij bewuster maken van witwasrisico's en de rol van poortwachters.
Betaalrekeningen voor bonafide klanten: Aanpakken van problemen bij het openen van zakelijke betaalrekeningen. Dit via zelfregulering (convenant), pleiten voor een Europees recht, en zo nodig nationale wetgeving.

2. Barrières voor criminelen vergroten:

Focus op grootste witwasrisico’s: Betere samenwerking tussen de financiële sector, FIU-Nederland en opsporingsdiensten.
Harmonisatie via AML-pakket: Gelijkere regels in de EU maken grensoverschrijdend witwassen moeilijker. Nieuwe sectoren (zoals profvoetbal) worden poortwachters.
Melden verdachte transacties: Overgang van het melden van 'ongebruikelijke' naar 'verdachte' transacties, met harmonisatie van indicatoren via AMLA.
Verbeterde terugkoppeling FIU: FIU-Nederland verbetert de terugkoppeling naar poortwachters over wat er met meldingen is gedaan.
Uitbreiding verbod contante betalingen: Het verbod op grote contante betalingen wordt uitgebreid naar diensten, boven een nog vast te stellen grenswaarde, naast goederen.
Bevoegdheid spoedbevriezing: Introductie van een bevoegdheid voor FIU-Nederland om banken te verzoeken verdachte transacties tijdelijk aan te houden om wegsluizen te voorkomen.
Verkennen meldrecht overheidsorganisaties: Onderzoek naar de mogelijkheid voor overheidsorganisaties om verdachte transacties te melden bij de FIU-Nederland.
Aanpak ondergronds bankieren en misbruik rechtspersonen: Onderzoek naar ondergronds bankieren en trajecten voor beter toezicht op rechtspersonen.

Het kabinet neemt de regie over de coördinatie van deze aanpak via maandelijkse (met banken, DNB, FIU, OM) en kwartaalgesprekken (met alle poortwachters, toezichthouders, FIU, opsporing). Ook krijgt het Financieel Expertise Centrum (FEC) een grotere rol bij de ondersteuning van de risicogebaseerde aanpak. De Nationale Risicoanalyses (NRA's) worden bruikbaarder gemaakt voor poortwachters.

Met deze brede set aan maatregelen streeft de regering naar een betere balans: het financiële stelsel effectiever beschermen tegen crimineel misbruik, terwijl de onnodige lasten voor eerlijke burgers en bedrijven aanzienlijk worden verminderd.